λίγα λόγια για μας...

Η επιθυμία μας για αυτό το πείραμα μας έφερε κοντά στα τέλη του 2008. Δεν βρεθήκαμε τυχαία. Οι δρόμοι μας συνέκλιναν σταδιακά από διαφορετικές πορείες. Εμπνευστήκαμε από πρωτοβουλίες ανθρώπων και κινημάτων σε όλο τον κόσμο που σε συνθήκες κρίσης, αντί να παραδοθούν στην απελπισία και την εξαθλίωση, επιχείρησαν να δώσουν συλλογικές απαντήσεις στο πρόβλημα της καθημερινής επιβίωσης. Ακουμπήσαμε επίσης στην εμπειρία που μας προσέφερε η συμμετοχή μας στον συνεταιρισμό εναλλακτικού και αλληλέγγυου εμπορίου «ο Σπόρος» και τολμάμε να επιχειρήσουμε στην πράξη μια διαφορετική πρόταση στην οργάνωση της παραγωγικής διαδικασίας. Μια πρόταση που ακόμα διαμορφώνεται και γι’ αυτό δεν είναι εύκολο να την περιγράψουμε ολοκληρωμένα.

Αυτό που επιχειρούμε να δημιουργήσουμε με αυτό το καφενείο είναι μια κολεκτίβα εργασίας. Η νομική μορφή που επιλέξαμε -επειδή στην Ελλάδα δεν κατοχυρώνεται νομικά η κολεκτίβα εργασίας- είναι ο αστικός συνεταιρισμός [το καταστατικό μας]. Ένας συνεταιρισμός αλλιώτικος, χωρίς μετόχους-ιδιοκτήτες και ένας χώρος εργασίας χωρίς υπαλλήλους και αφεντικά.

Έτσι, αυτό το καφενείο ανήκει σε όσους και όσες κάθε φορά το δουλεύουν μετέχοντας στη συλλογικότητα. Για τη δημιουργία του συνεισφέραμε όλα τα μέλη ανάλογα με τις οικονομικές μας δυνατότητες αναλαμβάνοντας όμως από κοινού το ρίσκο και την ευθύνη.

Τα όποια κέρδη προκύπτουν μετά την πληρωμή των μισθών δεν μοιράζονται, αλλά μετά τη δημιουργία ενός αποθεματικού ταμείου και την εξόφληση του εσωτερικού δανείου (που θα επιτρέψει και την τυπική ανεξαρτησία του συνεταιρισμού από τα νυν μέλη του) θα χρησιμοποιούνται για την ενίσχυση συλλογικών εγχειρημάτων ανάλογης λογικής και προοπτικής.

Βασικό όργανο λήψης αποφάσεων είναι η συνέλευση των μελών του συνεταιρισμού που αποτελείται από τις κάθε φορά εργαζόμενες. Ο τρόπος λήψης των αποφάσεων επιδιώκουμε να εμπεριέχει τη μέγιστη δυνατή συναίνεση όλων των μελών.

Η πρότασή μας έχει πολύ δρόμο για να ολοκληρωθεί. Δεν είναι όμως μια πρόταση που αφορά μόνο εμάς, ένα εγχείρημα για να λύσουμε το ατομικό πρόβλημα εργασίας της καθεμιάς μας. Θέλουμε να αποτελέσει μια εμπειρία που θα χρησιμεύσει σε πολύ περισσότερους από εμάς. Η δράση μας εντάσσεται σε ένα συνολικό ρεύμα κοινωνικής αλλαγής, σε μια παγκόσμια κινηματική διαδικασία που αγκαλιάζει όλες τις πλευρές της ζωής, που αντιστέκεται στις κυρίαρχες συνθήκες, που εξερευνά και δημιουργεί νέους τρόπους ζωής.

Πέρα από το εργασιακό, στο χώρο αυτό επιδιώκουμε να χωρέσουμε τις επιθυμίες μας συνολικά, στο βαθμό που είναι εφικτό. Με αυτό το κριτήριο προτιμήσαμε -στο μέτρο του δυνατού- τη συνεργασία με μικρούς παραγωγούς ή κοινότητες παραγωγών, επιλέξαμε να σερβίρουμε και να διακινούμε προϊόντα εναλλακτικού/αλληλέγγυου εμπορίου (καφέ από ζαπατιστικούς συνεταιρισμούς του Μεξικού, ζάχαρη από το Κίνημα των Χωρίς Γη στη Βραζιλία κ.ά.) διατηρώντας παράλληλα τις τιμές του καφενείου προσιτές σε όλους. Επίσης, επιλέξαμε να ακούμε και να προωθούμε μουσικές ελεύθερες (Creative Commons, Public Domain και ανεξάρτητες παραγωγές), επειδή δεν μας αρέσουν τα «πνευματικά δικαιώματα» που πνίγουν τη μουσική δημιουργία και οι καρποί τους μόνο στα χέρια των καλλιτεχνών δεν φτάνουν. Με το ίδιο κριτήριο επιλέγουμε και θέλουμε να λειτουργεί το καφενείο και ως χώρος φιλοξενίας εκδηλώσεων ενημέρωσης/προβληματισμού και πρωτοβουλιών που ανιχνεύουν δρόμους αυτοδιαχείρισης, αυτοοργάνωσης και άμεσης δράσης.

Ξέρουμε πως όλα αυτά μπορεί να μοιάζουν λίγα και αποσπασματικά. Οι δυσκολίες και οι αντιφάσεις είναι μπροστά σε κάθε βήμα μας. Θέλουμε όμως να ψάξουμε συλλογικές και όχι ατομικές απαντήσεις και να τις δοκιμάσουμε στην πράξη μαθαίνοντας από την ιστορική εμπειρία ανάλογων εγχειρημάτων. Θέλουμε να δοκιμάσουμε μια καθημερινότητα που θα περιλαμβάνει την εργασία σαν αναπόσπαστο δημιουργικό κομμάτι της και όχι σαν σκλαβιά, σαν ένα χρόνο μέσα στη μέρα που θέλει κανείς να τον ξεχάσει.

Φτιάξαμε λοιπόν αυτό το καφενείο. Το καφενείο μας. Είναι ανοιχτό από το πρωί μέχρι αργά το βράδυ. Προσφέρουμε καφέ, βότανα, χυμούς, αναψυκτικά, ρακί, ούζο, μπύρες, ποτά και φυσικά τα απαραίτητα συνοδευτικά μεζεδάκια. Πάνω απ’ όλα όμως θέλουμε να προσφέρουμε ένα χώρο συνάντησης, ψυχαγωγίας και δημιουργίας, να μοιραστούμε ερωτήματα, ιδέες και όνειρα. Να μοιραστούμε μαζί σας «Το Παγκάκι»...

***

Ένας χρόνος κολεκτίβα εργασίας “Το παγκάκι”

Πέρασε ένας χρόνος και κάτι μήνες από τη στιγμή που ξεκίνησε να λειτουργεί η κολεκτίβα εργασίας «Το παγκάκι». Μέσα από αυτήν την εμπειρία βγαίνουμε φορτωμένοι με επιτυχίες, λάθη, καταρχήν συμπεράσματα, αναθεωρήσεις, αλλά πάνω απ’ όλα με τη βεβαιότητα ότι υπάρχουν δρόμοι συλλογικών απαντήσεων σε ένα κομβικό για την ατομική και κοινωνική ζωή ζήτημα: την εργασία.

Στη διάρκεια αυτού του χρόνου, με επίγνωση των ορίων και των συμβάσεων ενός τέτοιου εγχειρήματος στη σημερινή συνθήκη, προσπαθήσαμε να γεφυρώσουμε το όραμά μας για μια δίκαιη κοινωνία με τη συλλογική μας πράξη, τον αγώνα για τον βιοπορισμό με τον αγώνα για την κοινωνική απελευθέρωση.

Δημιουργήσαμε λοιπόν μια ομάδα και έναν χώρο που, αν και δεν φαντασιώνουν καμία καθαρότητα, εμπεριέχουν τις σχέσεις που επιθυμούμε για μια άλλη κοινωνία, που δεν θέλουμε να μείνει ουτοπική: μια αυτόνομη κοινωνία αλληλεγγύης και συντροφικότητας, χωρίς αυθεντίες, αφεντικά, μισθωτούς σκλάβους, χωρίς κέρδη για λίγους από την εκμετάλλευση των πολλών. Μεγάλα ζητήματα, που έχουν να κάνουν με την ανθρώπινη χειραφέτηση και την κοινωνική δικαιοσύνη, στα οποία προσπαθούμε να δώσουμε τις μικρές μας απαντήσεις.

Ο δρόμος που διανύσαμε αυτόν τον χρόνο δεν ήταν εύκολος. Η επιλογή της συλλογικής εργασίας δεν είναι απλή υπόθεση. Η επιθυμία να εργάζεσαι χωρίς αφεντικό από μόνη της δεν είναι αρκετή. Η λειτουργία μιας κολεκτίβας εργασίας δεν είναι απλώς μια εναλλακτική λύση βιοπορισμού αλλά, αντίθετα, ένας τρόπος αγώνα με υψηλές απαιτήσεις πολιτικής δέσμευσης και συλλογικής υπευθυνότητας που αναζητά να δημιουργήσει, εδώ και τώρα, τους όρους μιας άλλης οργάνωσης της παραγωγής.

Στη δική μας εμπειρία, οι σχέσεις συντροφικότητας, αλληλεγγύης και αλληλοϋποστήριξης τις δύσκολες στιγμές που ζήσαμε στη διάρκεια όλου αυτού του χρόνου, αποτελούν μία από τις πολυτιμότερες παρακαταθήκες. Χωρίς να λείπουν οι εντάσεις, οι διαφωνίες και τα λάθη λόγω των έντονων απαιτήσεων, των διαφορετικών ιδιοσυγκρασιών και της απειρίας μας, το αποτέλεσμα από αυτή την προσπάθεια αναζήτησης ενός κοινού βηματισμού είναι ένα αίσθημα συλλογικής δύναμης που δύσκολα βιώνουμε στις σημερινές κοινωνικές συνθήκες που επικρατούν.

Καταλυτικός παράγοντας για την επίτευξη αυτών των σχέσεων ήταν η απόφασή μας να είμαστε μια σχετικά κλειστή ομάδα, με διαδικασίες εισόδου και εξόδου μελών από την κολεκτίβα. Η εργασία στο Παγκάκι δεν είναι ευκαιριακή, δεν προσλαμβάνονται δηλαδή άτομα για την κάλυψη έκτακτων αναγκών. Αντίθετα, οι εργαζόμενες είναι ισότιμα μέλη της κολεκτίβας, ασχέτως αν συμμετείχαν στο αρχικό κεφάλαιο για τη δημιουργία του καφενείου. Το καφενείο άλλωστε ανήκει στην κολεκτίβα και όχι στα εκάστοτε πρόσωπα-μέλη, έχοντας κατοχυρώσει και τυπικά αυτή τη συνθήκη στο καταστατικό μας.

Η επιλογή των ατόμων για τη διεύρυνση της συλλογικότητας αποτέλεσε για μας μία από τις δυσκολότερες αποφάσεις, καθώς ζητούμενο δεν ήταν απλά να βρούμε κάποιον κατάλληλο για τη δουλειά, αλλά έναν σύντροφο για την κοινή μας πορεία. Σήμερα, η κολεκτίβα αποτελείται από έντεκα μέλη, καθώς έχει αποχωρήσει ένα αρχικό μέλος και έχουν εισέλθει τέσσερα νέα.

Όλες οι αποφάσεις που αφορούν το Παγκάκι, είτε πρόκειται για πρακτικά είτε για πολιτικά ζητήματα, παίρνονται από όλους στις ανά δεκαπενθήμερο συνελεύσεις, με τη μέγιστη δυνατή συναίνεση, έπειτα από πολύωρη ζύμωση και σκέψη.

Όλες οι εργασίες αμείβονται με βάση προκαθορισμένο ωρομίσθιο, ανάλογα με τις ώρες που εργάζεται η καθεμία, και όχι καταμερίζοντας τα κέρδη στο τέλος του μήνα. Άλλωστε, βασική καταστατική και πολιτική αρχή της ομάδας είναι το πλεόνασμα, όταν υπάρξει, να στηρίζει συλλογικά εγχειρήματα ανάλογης λογικής.

Σε ό,τι αφορά την εργασία καθεαυτή, δεν έχουμε ψευδαισθήσεις μετατροπής της σε μια παιγνιώδη διαδικασία, ειδικά σε έναν δύσκολο κλάδο όπως αυτόν του επισιτισμού. Ωστόσο, είναι μόνιμος στόχος της ομάδας να δημιουργεί συνεχώς τις συνθήκες και να παίρνει τις αποφάσεις εκείνες που θα κάνουν την εργασία στο Παγκάκι όσο το δυνατόν πιο φιλική για όλους και για όλες μας.

Η εργασία μας στο καφενείο, όπως και σε κάθε άλλο εργασιακό χώρο, έχει και την διεκπεραιωτική της πλευρά. Πέρα όμως απ’ αυτήν μας ενδιαφέρει η κοινωνική της διάσταση, η δημιουργία δηλαδή ενός ιδιαίτερα προσιτού χώρου συνεύρεσης και ψυχαγωγίας. Επιπλέον, επιδιώκουμε μια ισορροπία που θα εγγυάται, από τη μία, τη χαμηλότερη δυνατή τιμολόγηση των προϊόντων –όχι όμως σε βάρος της ποιότητας των πρώτων υλών και της διαδικασίας παραγωγής τους– και θα εξασφαλίζει, από την άλλη, αξιοπρεπείς απολαβές και εργασιακές συνθήκες.

Ο οικονομικός απολογισμός του πρώτου χρόνου λειτουργίας είναι καταρχήν ενθαρρυντικός. Ήδη από τους πρώτους μήνες αρχίσαμε να λαμβάνουμε το ωρομίσθιό μας, να καλύπτονται τόσο τα πάγια όσο και τα λειτουργικά έξοδα και, ταυτόχρονα, καταφέραμε να αποπληρώσουμε ένα μέρος του αρχικού κεφαλαίου που είχαμε διαθέσει για τη δημιουργία του καφενείου. Επιπλέον, αυξήθηκαν οι βάρδιες από τρεις που ήταν τους πρώτους μήνες σε πέντε βάρδιες την ημέρα σήμερα.

Το Παγκάκι προφανώς και δεν αποτελεί τη μοναδική λύση στο ζήτημα της εργασίας. Είναι όμως ένα λειτουργικό και, όπως έχει δείξει ο πρώτος χρόνος ζωής του, βιώσιμο μοντέλο, το οποίο και θέλουμε να προτάξουμε. Επιθυμία μας είναι να αποτελέσει χρήσιμο προηγούμενο και μέρος ενός δικτύου αλληλοϋποστηριζόμενων εγχειρημάτων.

Δεν πιστεύουμε πως είμαστε, ούτε επιδιώκουμε να αποτελέσουμε, μια νησίδα ελευθερίας μέσα στη γενικευμένη βαρβαρότητα. Σε αυτή τη βαρβαρότητα θέλουμε να αντισταθούμε με την πολιτική επιλογή της κολεκτίβας εργασίας, και ξέρουμε ότι η αντίστασή μας έχει νόημα εάν –και επειδή– αναπτύσσονται στην κοινωνία δίκτυα αντίστασης και πολύμορφης δημιουργίας που επιχειρούν να ανατρέψουν τις συνθήκες παράλυσης, υποταγής και εκμετάλλευσης που επιβάλλει το κυρίαρχο σύστημα σε όλες τις πλευρές της καθημερινότητάς μας.

Σημαντικό κομμάτι αυτών των πολύμορφων κινημάτων θεωρούμε και τον συνδικαλισμό βάσης που οργανώνει από τα κάτω με οριζόντιες και αμεσοδημοκρατικές διαδικασίες διεκδικητικούς αγώνες ενάντια στην εκμετάλλευση. Σε αυτό το πλαίσιο –παρόλο που η δική μας εργασιακή συνθήκη διαφέρει–, στηρίζουμε τη δράση του πρωτοβάθμιου σωματείου του κλάδου μας και συμμετέχουμε στις γενικές απεργίες.

Ένας χρόνος είναι μικρό διάστημα, αλλά βασισμένες στην κατακτημένη εμπειρία μας μέσα από αυτήν εδώ την κολεκτίβα, θέλουμε να μοιραστούμε την πεποίθηση ότι τέτοιου είδους εγχειρήματα όχι μόνο είναι δυνατά, αλλά ότι έχουμε την ικανότητα –αν έχουμε την υπομονή και την επιμονή και δεν εξαντλούμαστε στην καταγγελία– να δημιουργήσουμε τις δικές μας συλλογικές απαντήσεις. Κι ότι η συλλογική δράση και δημιουργία είναι ικανές να μας φέρουν πίσω την αυτοπεποίθηση και τη χαρά που τόσο έχουμε ανάγκη. Το μόνο που χρειάζεται είναι να τολμήσουμε να πειραματιστούμε συλλογικά, μαθαίνοντας από την ιστορική εμπειρία ανάλογων εγχειρημάτων.

Ένα χρόνο μετά θέλουμε ακόμα πιο πολύ, με τρυφερότητα και αγωνία, να μοιραστούμε μαζί σας το Παγκάκι.

Οκτώβρης 2011

Κολεκτίβα εργασίας «Το παγκάκι»

[Español]

***

Ανιχνεύοντας δρόμους... (3ος χρόνος Παγκάκι)

Η συλλογικότητα που διαχειρίζεται το καφενείο «Το Παγκάκι» συμπλήρωσε ήδη τέσσερα χρόνια ύπαρξης και δυόμιση χρόνια λειτουργίας του καφενείου. Η περίοδος αυτή έχει σημαδευτεί από την όξυνση της επίθεσης στη ζωή των από κάτω, την κατάλυση κάθε εργασιακού δικαιώματος, τη διάλυση της παιδείας και των υπηρεσιών υγείας και τον ραγδαία εξαπλούμενο εκφασισμό της κοινωνίας. Ταυτόχρονα όμως, αναδύονται ολοένα και περισσότερα εγχειρήματα που αμφισβητούν τη λογική και τις αξίες της καπιταλιστικής οργάνωσης της κοινωνίας. Εγχειρήματα που ανοίγουν δρόμους, όχι για την αποκατάσταση ενός κοινωνικού κράτους που καταρρέει, αλλά για τη δημιουργία, εδώ και τώρα, διαφορετικών δομών οργάνωσης της καθημερινής ζωής, οι οποίες εμπεριέχουν σπέρματα ενός άλλου κόσμου.

Η κολεκτίβα εργασίας «Το Παγκάκι» είναι ένα τέτοιο εγχείρημα. Οι άνθρωποι που συμμετέχουμε βρεθήκαμε μαζί, όχι για να δώσουμε απλώς μία λύση στον βιοπορισμό μας σε καιρούς κρίσης, αλλά επειδή μας εμπνέει αυτή η λογική: τις σχέσεις ισοτιμίας και αλληλεγγύης που οραματιζόμαστε για την κοινωνία που επιθυμούμε, να τις ανιχνεύσουμε και να τις αναπτύξουμε στο σήμερα.

Τι ακριβώς εννοούμε με αυτό; Τίποτα περισσότερο και τίποτα λιγότερο από την επιθυμία μας να καλύπτουμε τις ανάγκες μας και να ρυθμίζουμε οι ίδιοι όλα όσα αφορούν τη ζωή μας με σχέσεις ισοτιμίας, αλληλεγγύης, χωρίς καταπίεση και διακρίσεις.

Θεωρούμε την κολεκτίβα εργασίας που έχουμε δημιουργήσει μέρος των αγώνων για τον μετασχηματισμό αυτής εδώ της κοινωνίας σε μια κοινωνία στην οποία δεν θα εξουσιάζουν την ζωή μας οι νόμοι του κέρδους, οι επαγγελματίες πολιτικοί και οι ειδικοί της εξουσίας. Μια κοινωνία στην οποία τα διάφορα συλλογικά της όργανα –συνελεύσεις παραγωγικών μονάδων, γειτονιών κ.λπ.– είναι αυτά που θα αποφασίζουν όλα τα θέματα που αφορούν τη λειτουργία και την οργάνωσή της.

Με άλλα λόγια, εκείνο που μας εμπνέει ως όραμα και ως πρόταγμα είναι η αυτονομία. Πρόταγμα που προϋποθέτει ριζική αλλαγή, τόσο στον τρόπο λήψης αποφάσεων για τα κοινά, όσο και στην οργάνωση των παραγωγικών σχέσεων που θα υποστηρίζουν την υλοποίηση των αποφάσεων αυτών, μέσα από ένα ευρύ, αποκεντρωμένο δίκτυο αυτοοργανωμένων συλλογικοτήτων.

Μήπως όμως παραείναι μακρινό ή ουτοπικό αυτό το όραμα; Αν το δούμε υπό το πρίσμα των γραφειοκρατικών και συγκεντρωτικών μορφών οργάνωσης της σύγχρονης καπιταλιστικής κοινωνίας, είναι μακρινό. Είναι όμως κοντινό αν μπορέσουμε να το εντοπίσουμε σε μικρά εγχειρήματα, εδώ και αλλού, στα οποία ξεδιπλώνεται η δημιουργική ικανότητα των ανθρώπων να αποφασίζουν οι ίδιοι για τα θέματα που τους αφορούν και να διαμορφώνουν χώρους και δομές οργάνωσης που διαρρηγνύουν τη λογική του καπιταλισμού. Όσο για το αν το πρόταγμα της αυτονομίας είναι ουτοπικό, αν με αυτόν τον όρο εννοούμε ανεδαφικό, ανεφάρμοστο, θα απαντούσαμε πως όχι. Αρκετές φορές στην ιστορία ολόκληρες κοινωνίες έχουν κάνει πράξη την ικανότητά τους να ορίζουν οι ίδιες τους θεσμούς τους και τον τρόπο λειτουργίας τους και όχι κάποιος θεός, ηγεμόνας ή τάξη πολιτικών. Η περίπτωση των ζαπατίστας, στην Τσιάπας του Μεξικού, όπου εκατοντάδες χιλιάδες ιθαγενείς χτίζουν μέρα με τη μέρα τις δικές τους δομές διακυβέρνησης, εκπαίδευσης, υγείας και παραγωγής, αποτελεί το σημαντικότερο ίσως παράδειγμα οικοδόμησης της συλλογικής αυτονομίας στη σύγχρονη εποχή.

Η κολεκτίβα εργασίας «Το Παγκάκι» διαχειρίζεται όλο κι όλο ένα καφενείο. Τι σχέση λοιπόν έχουν αυτά τα μεγαλεπήβολα οράματα με ένα μικρό εγχείρημα σαν κι αυτό;

Αν αυτό που επιδιώκουμε είναι μια κοινωνία της οποίας τα μέλη καθορίζουν συλλογικά, με ισοτιμία και αυτόνομα τον τρόπο διαχείρισης των αναγκών τους, τότε το επόμενο βήμα είναι να δούμε αν κάτι από όλα όσα σκεφτόμαστε μπορεί να γίνει πράξη. Να περάσουμε από την άρνηση, την καταγγελία και τη στρατηγική της αναβολής της κοινωνικής αλλαγής για τη «μαγική στιγμή» μετά την επανάσταση, στη δημιουργία, εδώ και τώρα, μορφών συλλογικής οργάνωσης που διευρύνουν την αυτονομία μας από το κεφάλαιο και το κράτος σε όλους τους τομείς της ζωής μας. Και, στην προκειμένη περίπτωση, σε ένα πεδίο τόσο σημαντικό για τη λειτουργία μιας κοινωνίας, αυτό της εργασίας. Να δοκιμάσουμε σήμερα τις μορφές που θα αντικαταστήσουν τις σχέσεις κυριαρχίας και εκμετάλλευσης στην εργασία.

Επιχειρήσαμε λοιπόν να δημιουργήσουμε έναν χώρο εργασίας στον οποίο οι εργαζόμενοι και οι εργαζόμενες είναι ισότιμα μέλη και στον οποίο απουσιάζουν τα βασικά χαρακτηριστικά της καπιταλιστικής οργάνωσης της παραγωγής: η ιεραρχία, η ιδιοποίηση -από έναν ή λίγους- των μέσων παραγωγής και του παραγόμενου από το σύνολο πλούτου, η υποταγή στη λογική του κέρδους.

Η ισοτιμία, η οριζοντιότητα και η μη συσσώρευση εξουσίας και πλουτισμού ήταν και είναι ένα δύσκολο στοίχημα. Υπάρχουν τρόποι, μορφές, μηχανισμοί και δομές οργάνωσης μέσα στον καπιταλισμό που να μας επιτρέπουν να μιλάμε για το εφικτό –και όχι μόνο το αναγκαίο– ενός τέτοιου στοιχήματος;

Από τη μικρή μας εμπειρία μπορούμε να απαντήσουμε καταφατικά: η συνέλευση ως βασικό κύτταρο της λειτουργίας μιας μικρής κοινότητας, η ισότιμη συμμετοχή όλων στη λήψη αποφάσεων, η υιοθέτηση της αρχής της κοινοκτημοσύνης στο ζήτημα της ιδιοκτησίας του εγχειρήματος, η εναλλαγή στα πόστα εργασιών, η αμοιβή με βάση τις ώρες εργασίας, η κοινωνικοποίηση του όποιου πλεονάσματος προκύπτει –μετά την πληρωμή των μεροκάματων και των εξόδων– με την οικονομική στήριξη εργατικών αγώνων και εγχειρημάτων αυτονομίας· η επιδίωξη του αμοιβαίου οφέλους τόσο των εργαζόμενων όσο και των ανθρώπων στους οποίους απευθύνονται οι υπηρεσίες τους, η κάλυψη -στο μέτρο του δυνατού- των αναγκών σε πρώτες ύλες από μικρούς παραγωγούς και δίκτυα αλληλέγγυου εμπορίου, η συμμετοχή σε προσπάθειες δικτύωσης ομάδων συλλογικής εργασίας με στόχο την αλληλοϋποστήριξη, την ανταλλαγή προβληματισμού και τη διάχυση του προτάγματός τους, είναι τρόποι και μορφές που αμφισβητούν έμπρακτα το καπιταλιστικό μοντέλο οργάνωσης της κοινωνίας και μας επιτρέπουν να πολεμάμε την παντοδυναμία της καπιταλιστικής αγοράς.

Ωστόσο, δεν υποστηρίζουμε ότι αρκεί να πολλαπλασιαστούν οι μικρές ρωγμές που εισφέρουν αυτά τα εγχειρήματα για να πετύχουμε την ανατροπή του καπιταλισμού. Ούτε έχουμε αυταπάτες ότι τα εγχειρήματα αυτονομίας μπορούν να υπερβούν απολύτως τα όρια που θέτει το κυρίαρχο μοντέλο οργάνωσης της κοινωνίας. Δρούμε σε καπιταλιστικές κοινωνίες και, κατά συνέπεια, η δράση μας χαρακτηρίζεται από αντιφάσεις. Είμαστε αναγκασμένοι, για παράδειγμα, να συναλλασσόμαστε με το κράτος και θεσμούς του που ούτε στο ελάχιστο μας αντιπροσωπεύουν. Ή να χρησιμοποιούμε ένα σωρό προϊόντα και πρώτες ύλες που έχουν φτιαχτεί σε συνθήκες εκμετάλλευσης και ανασφάλειας.

Έχουμε όμως την ευθύνη –δρώντας μέσα στην κοινωνία-, να αναστοχαζόμαστε πάνω στην ιστορική εμπειρία μας και να στοχεύουμε στη συνεχή ριζοσπαστικοποίησή της. Μόνο έτσι μπορούμε να μετατοπίζουμε τα όρια που μας επιβάλλονται και να αναμετριόμαστε με τις αντιφάσεις χωρίς αυτές να αλλοιώνουν τη φυσιογνωμία μας.

Ίσως προτάσεις σαν κι αυτή έχουν μερικό χαρακτήρα. Ίσως είναι σταγόνα στον ωκεανό της κοινωνικής αλλαγής που επιθυμούμε και για την οποία αγωνιζόμαστε. Όμως αμφισβητούμε τη μαξιμαλιστική λογική που στα άκρα της απαξιώνει το μερικό χάριν του γενικού και, εν τέλει, λειτουργεί ως δικαιολογία που αναβάλλει κάθε δημιουργική δράση για τη στιγμή της επανάστασης. Θέλουμε να ριζοσπαστικοποιήσουμε σήμερα τη στρατηγική της κοινωνικής αλλαγής. Αντιλαμβανόμαστε το εγχείρημά μας ως μέρος του αγώνα για την ανθρώπινη χειραφέτηση, ενός αγώνα που δεν θέλει να ξεχωρίσει το όραμα για την άλλη κοινωνία από τον τρόπο με τον οποίο αρθρώνουμε σήμερα τις μικρές μας αντιστάσεις.

Σε κάθε περίπτωση, για μας, ο δρόμος της αυτοοργάνωσης και της αυτονομίας είναι σπαρμένος με περισσότερες ερωτήσεις από ό,τι απαντήσεις. Σκεφτόμαστε όμως πως αξίζει τον κόπο να τον βαδίσουμε, παράλληλα με τους διεκδικητικούς αγώνες με τους οποίους θέλουμε και αναπτύσσουμε σχέσεις όσμωσης και αλληλεπίδρασης. Νομίζουμε ότι έχει πολλά να προσφέρει στον αγώνα για την οικοδόμηση αυτόνομων κοινωνιών, κοινωνιών με αξιοπρέπεια, δικαιοσύνη και ελευθερία. Στην οικοδόμηση του κόσμου που οραματιζόμαστε.